Rouw en verlies in crisistijd

Iedereen krijgt in zijn leven te maken met rouw en verlies. Dat hoort bij het leven. Verlies kent vele facetten: denk aan verlies van je vrijheid, verlies van sociale contacten,  verlies van je baan, of je bedrijf, of verlies van een dierbare. In dit item wil ik me richten op het verliezen van een dierbare in crisistijd.

Bij rouw en verlies zijn rituelen belangrijk. In crisistijden zoals nu met het coronavirus is dat niet anders. Alleen ziet dat er anders uit, niet alle rituelen kunnen plaatsvinden. Hoe moet dat nu, in tijden van social distancing ? Geen arm of knuffel die je kan ontvangen of geven. Terwijl dat juist zo troostend is. Dat roept bij mensen vragen op.

Bij rouw en verlies is het belangrijk dat degene die daarmee te maken krijgt kan rouwen op zijn eigen manier. In tijden van crisis zal men creatief moeten zijn hierin. Het vergt flexibiliteit en aanpassing, juist nu. Er zal een brug geslagen moeten worden tussen de directe naasten die dicht bij het verlies betrokken zijn en de sociale cirkel daarbuiten. Men kan tenslotte niet gezamenlijk afscheid nemen. Dit doet wat met mensen. Het heeft enorm veel impact.

We zijn niet gewend aan deze nieuwe situatie rond social distancing. Mensen hebben geen idee hoe hiermee om te gaan. Voor iedereen is dat nieuw. Voor alle betrokkenen, ook voor de hulpverleners, het zorgpersoneel, de uitvaartmedewerker. Iedereen is zoekende hierin.  Maar van de andere kant : Verlies is altijd redelijk nieuw als je daarmee te maken krijgt: met een beetje geluk maak je dat namelijk niet zo vaak mee : je raakt daar nooit aan gewend.

Als mens willen we de medemens graag helpen, we vinden het lastig te zien hoe een ander lijdt. Men wil de ander troosten en helpen. Maar de pijn kun je en hoef je niet weg te nemen. Rouwen is juist pijn voelen, er door heen gaan. Daar mag erkenning en ruimte voor zijn. Van jezelf en van de mensen om je heen. Mensen zijn geneigd met oplossingen te komen, die zijn er niet altijd. Eigenlijk hoef je er alleen maar te zijn voor de ander: dat kan zelfs op afstand.

Als je te maken hebt met verlies is het belangrijk de pijn toe te laten, te voelen wat je voelt, zonder oordeel.

Vind of geef steun op een andere manier: Benader mensen die rouwen om een dierbare, door ze te bellen, te appen, een kaart te sturen of te videobellen. Blijf in contact, blijf in verbinding, ongeacht de afstand die er is.

We hebben met z’n allen ritueeltjes en dingen bedacht om het verlies en de pijn die dat veroorzaakt naar ons idee draaglijker te maken. Rituelen vinden hun oorsprong vaak in religies. Ze geven steun en troost. Deze ritueeltjes kunnen nu niet op de vertrouwde wijze. Maar wellicht kunnen we ze in een andere vorm gieten.

Focus op wat wel kan ipv wat nu niet kan

Denk aan een afscheidsbijeenkomst later in het jaar, in de vorm van een herdenking

Betrek de mensen op een andere manier erbij: de huidige middelen zijn legio

Brand gezamenlijk een kaarsje op hetzelfde moment en deel dat digitaal

Gebruik Social media om veel mensen tegelijk te kunnen bereiken

Spreek een speech in en deel deze met betrokkenen via telefoon

Maak een herdenkingsplek of altaartje in huis

Draai gezamenlijk een muziekstuk dat aan de overledene herinnert

Rouw vindt plaats in fasen

Er is een verschil tussen pijn en lijden. De eerste fase van verlies doet pijn. Rauwe pijn. Er is onbegrip, onmacht, misschien boosheid. Al die gevoelens mogen de ruimte krijgen. Dat kost tijd.

Men spreekt vaak van fasen van rouw : deze zijn ontkenning, boosheid, het gevecht, de depressie en de aanvaarding. Echter deze fasen lopen door elkaar en bestaan niet in een vaste volgorde of tijd. Ieder mens is anders, iedereen reageert er anders op en iedere situatie is anders.

Als je nu te maken krijgt met het overlijden van een dierbare, dan kun je dat nu nog niet verwerken. Je zit midden in de fase dat het besef er nog niet helemaal is, of dat het pijn doet, dat het voelt als machteloosheid, of boosheid..De situatie is waarschijnlijk ingrijpend en heftig geweest. Alleen al om het feit dat je naaste misschien alleen heeft moeten sterven en het afscheid slechts in kleine kring kon plaatsvinden.

Deze pijn moet doorstaan worden om het straks over langere tijd een plekje te kunnen geven. Pijn, verdriet, boosheid hoort bij dat proces. Later pas,  veel later kun je gaan kijken hoe je minder kan lijden. Dat is nu nog veel te vroeg. Het voelt als overleven nu. Nu gaat het erom dat je zorgt dat je gezond blijft en de mensen om je heen ook. De verantwoordelijkheid hierin nemen. Je komt nu echt nog niet aan je verwerkingsproces/rouwproces toe.

Dat komt later. Eerst moet de rust wederkeren. De situatie normaliseren.

Ieder verwerkt dingen op zijn eigen manier. Er is geen goede of slechte manier. Belangrijk in het proces is je eigen gevoelens te erkennen. Op welke manier dan ook. Dat kan door dat met een ander te delen, erover praten, of je zelf terug te trekken en het van je af te schrijven bijvoorbeeld. Zolang je maar niet gaat vluchten in andere zaken. Afleiding zoeken is prima, zolang je maar regelmatig bewust ook stil staat bij hoe je je voelt. En die emoties toelaat. Jij mag voelen wat je voelt! Nu en later ook!

Je kunt hulp zoeken bij een professional. Alleen jij kan bepalen wat je daarin nodig hebt. Je wordt nu in deze periode erg op jezelf teruggeworpen, en bijna gedwongen je eigen verlies dus echt onder ogen te zien en aan te gaan. Met andere woorden: je kunt nu niet veel afleiding buiten de deur zoeken.

Het kan zijn dat mede door de huidige corona crisis het afscheid, of het verlies als traumatisch wordt ervaren. Als mens zijn we flexibel en vaak tot veel in staat. We hebben een natuurlijk verwerkingsmechanisme tot onze beschikking. Maar soms hebben bepaalde zaken zo’n grote impact dat de emotionele lading niet helemaal weggaat, ook niet na langere tijd. Je blijft erover dromen, beelden komen terug in flashbacks en je wordt enorm belemmerd in je dagelijks leven. Het rouwproces is als het ware verstoord.  We spreken dan van trauma. Je kan dan op een later moment alsnog hulp zoeken om deze heftige gebeurtenissen te verwerken. Dat kun je niet preventief doen.

Afstand nemen en toch verbonden blijven

We zitten in een fase van afstand nemen van elkaar, contacten beperken maar tegelijkertijd is er een enorme verbondenheid voelbaar. Afstand wil dus niet zeggen dat er geen verbinding tussen mensen kan plaatsvinden. Zoals vandaag iemand zei: “Het hart gaat niet in quarantaine, maar blijft zelfs op afstand liefhebben.” Een praatje op gepaste afstand met je hoogbejaarde buurman bijvoorbeeld lijkt meer waarde te hebben dan normaal. Even zwaaien naar je ouders op het balkon van de seniorenflat. Kloppen op het raam van die lieve mevrouw die een teddybeer op de vensterbank heeft staan.

Het is goed dat te beseffen en in deze tijden van crisis net dat beetje extra aandacht aan elkaar te geven.

Hoe eenzaam het soms voelt het geeft ook een bepaalde vorm van troost te weten dat je niet de enige bent die met deze situatie te maken heeft. Een schrale troost, maar het kan wel een beetje helpen het verdriet nu te dragen.

Zorg voor elkaar, juist nu ! Je beseft wellicht niet hoe waardevol dit voor een ander kan zijn!

Behoefte om hierover te praten? Neem contact met ons op.